จอมขวัญมาอยู่ที่ปางไม้ได้เดือนกว่าแล้ว ในช่วงแรกๆ หญิงสาวไม่สบายจึงไม่ออกไปไหน พอหายดีจอมขวัญก็เดินสำรวจปางไม้ ทำความรู้จักกับคนงานในปางจนทั่ว โดยเฉพาะพวกผู้หญิง โดยมีนางอุ่นเรือนแม่ของคำปันเป็นคนพาที่ต่างๆ หญิงสาวปรับตัวเข้ากับคนงานทุกคนได้ดี เธอช่วยนางอุ่นเรือนดูแลสาวๆ ที่นี่ จัดการหางานพิเศษให้ทำเพิ่มรายได้ รวมถึงช่วยนางสีมาดูแลอาหารของคนงาน ให้มีคุณภาพ หลังจากปล่อยให้ทำกินกันตามมีตามเกิด
“คนที่นี่ขาดการศึกษา เกินครึ่งอ่านหนังสือไม่ออก หลายครอบครัวไม่มีสัญชาติ ไม่มีสำมโนครัว เป็นชาวบ้านตามชายแดนที่ไร้การสำรวจ นายใหญ่พยายามให้พวกเขาเรียนหนังสือ แต่หลายคนไม่สนใจ โตมาไม่ทันไรก็พากันมีลูกผัวกันหมด ผมต้องคอยฉีดยาคุมให้พวกผู้หญิง ไม่ให้มีลูกเพิ่มขึ้น จะทำหมันก็ไม่ไหวครับคุณจอมขวัญ”
หมอคมสันเป็นคนอธิบายความเป็นอยู่ ของคนงานในปางไม้ให้จอมขวัญฟัง เขาพาเธอมาดูโรงเรียนที่ตอนนี้ กลายสภาพมาเป
